شرایط اقتصادی و نظام تغذیه - باتسک

شرایط اقتصادی و فرهنگی امروز، نظام تغذیه را دگرگون ساخته است. از بعد اقتصادی مهیا شدن زمینه های رفاه اجتماعی، و نیز تولید صنعتی غذاهای سریع و کنسروها، و نیز لوازم خانگی آماده سازی غذا، انسان فرامدرن، مشغول و رفاه طلب را به تندخوری و پرخوری عادت داده است. از بعد فرهنگی، در جوامع در حال توسعه و شرقی که هنوز ارتباطات جمعی، فامیلی و محبت آمیز رایج است، میزبانان در میهمانی ها سنگ تمام گذاشته و در حد توان خود پذیرایی می کنند. در این میهمانی ها غذاهای رنگارنگ، چرب و شیرین و دلربا نمی گذارد افراد ذائقه خویش را کنترل کنند. برنامه های تبلیغاتی رسانه ای نیز مزید بر علت میگردد و بیشتر مردم خصوصا بچه ها را از ابتدای زندگی به مصرف بیش از حد غذا سوق می دهد.

مشغولیات اقتصادی مثل اشتغال، آموزش های ضمن خدمت، جلسات و کنفرانس های گوناگون، مصرف غذاهای خارج از منزل را رواج داده است. غذاهای تولیدی مغازه ها و سالن های غذاخوری بدون رعایت بهداشت تغذیه، عمدتا بر مبنای لذت و ارضای مشتری تولید می گردند. الزام جامعه مدرن در خصوص افزایش وزن محدود به پرخوری نیست. نگاه دارنده ها، افزودنی ها، ویتامین ها و برخی آنتی بیوتیک ها برای چاقی و تخریب بدن به کار می فرایند، هورمونهای مختلفی که در پرورش دام و طیور و تکثیر آبزیان استفاده می شوند، باعث ازدیاد بافت چربی در بدن می گردند.

افزایش لیپید در بدن و نیز حجم کاذب ماهیچه ها (از طریق مصرف مستقیم و غیر مستقیم هورمون ها) هم به معنای چاقی و افزایش وزن، و هم به معنای بلوغ زودرس است. بلوغ زودرس و چاقی به معنای نسبتی از کوتاهی عمر است. این امر به مثابه پرورش دامی است که زودتر چاق می گردد. دام چاق شده به سلاخی و مرگ نزدیکتر است.

در خلقت و طبیعت انسان مجموعه ای از فعالیت های غدد درون ریز و سلسله ای از اعصاب وجود دارد که منجر به ذخیره مواد در بدن می گردد. در سنین جوانی، در شرایط ورزشکاری و در شرایط صحت و سلامت این اندوخته بیشتر و طبیعی تر است و می تواند در صورت لزوم، روزها نیاز انسان به غذا را تأمین کرده و فرد را از مرگ نجات دهد. در زلزله هائیتی (ژانویه 2010 - دی 1388) زن هشتاد ساله ای را پس از 11 روز از زیر آوار زنده بیرون آوردند. در پرتو پرنس مرکز هائیتی نیز، مردی 30 ساله بعد از 15 روز زنده از زیر آوار بیرون آورده شد. در تهران، افرادی داوطلبانه 40 روز بدون غذا با آب رژیم گرفتند، که جز لاغری تغییرات کلی مشاهده نشد.

بدبختانه مصرف غذا بیش از اینکه یک عادت طبیعی و اولیه باشد، برای برخی عادتی ثانویه است که در اثر شرایط عدیدهای (فی المثل نظم در زندگی) بدون احساس گرسنگی به آن روی می آورند. بر خلاف نظریات گوناگون پزشکی درباره ویژگی های محاسن و کاربردهای مواد غذایی، و اصرار علم طب برای استفاده از مواد انرژی زا، مغذی و ریز مغذی ها، به نظر می رسد استفاده بهینه از غذاهای محدود هم می تواند نیاز بدن را تأمین کند.

اصل معروفی که در طب سنتی و احکام و روایات وجود دارد و اصرار می ورزد قبل از گرسنگی غذا نخورید، امروزه فراموش شده است. رسول خدا فرمود: معده، خانه همه بیماری ها و رنج ها، و پرهیز سرآمد همه داروهاست. بزرگترین داروساز طبیعت انسان بدن انسان است. غدد ریز و درشت بدن آدمی، و نیز آنزیم ها و ترشحاتی که در جهت قوای هاضمه پدید می آید غذا را تجزیه میکند، تحلیل می برد و جذب می نماید. اما شرط اولیه آن این است که بدانیم چه بخوریم، چگونه بخوریم، چقدر و با چه فاصله زمانی بخوریم؟

آنان که با تجربه شخصی خویش مراقب کیفیت و کمیت غذای خویش هستند، به نسبتی سالم ترند و عمری طولانی تر دارند. ولتر، نویسنده و متفکر بزرگ فرانسوی وقتی احساس میکرد که با جمعی نشستن سر میز غذا، او را تحریک به خوردن غذای زیاد میکند در تنهایی و خلوت غذا می خورد. تولستوی، نویسنده مشهور روسی گاهی روزه می گرفت. توماس یکی از رؤسای جمهوری مشهور اسبق آمریکا تا 84 سالگی به زندگی پرماجرای خود ادامه داد، درباره رژیم تغذیه و خورد و خوراکش می گفت: من در زندگی همیشه پیرو تعادل و میانه روی هستم و غذای حیوانی کمتر میخورم.امام صادق فرمود: خوردن بعد از سیر شدن باعث پیسی میگردد.

تنوع و ترکیب غذاها در شرایط رفاه اقتصادی و اجتماعی، از زمینه های پرخوری و بدخوری است. غذاها را تا حد توان نباید متنوع کرد و در حد توان باید از ترکیب و اختلاط مواد غذایی گوناگون پرهیز نمود. هر مجموعه تغذیه ای اعم از غذاهای گلوسیدی، لیپیدی و پروتییدی، متناسب با آنزیم خاصی هضم و جذب می گردد. فی المثل نمی توان ترشی ها و یا پرتقال و نارنج را با یک ماده غذایی متراکم قندی، مثل سیب زمینی و خرما همراه کرد. صلاح نیست غذایی پروتییدی، مثل آبگوشت و تخم مرغ، با غذای نشاسته ای که عمدتا گلوسیدی است، مانند سیب زمینی و برنج ترکیب گردد.

پیغمبر ما و علی بن ابی طالب (علیه السلام) در سفره از یک نوع غذا بیشتر استفاد و میل نمی کردند. یهودی ها و یونانی ها نیز نان و گوشت را با هم نمی خوردند. به نظر می رسد نظام تغذیه خاورمیانه ای به ویژه در ایران که در آن به مقدار زیادی ترکیبات نان و گوشت وجود دارد، یکی از عوامل سوء تغذیه و آثار پرخوری در این منطقه جغرافیایی می باشد.

از این بعد، حیوانات پرنده و چرنده مصداق خوبی برای تجارب انسان ها هستند. حیوانات معمولا یک یا دو نوع غذا بیشتر نمی خورند. شاید بگوییم انسان بر خلاف بیشتر حیوانات همه چیز خوار است. این یک واقعیت زیستی است، اما این امر وابسته به مقدار ترکیب و حل مسئله زمان است.

منبع: رمز سلامت و طول عمر، حسین حسنی، صص35-31، مؤسسه بوستان کتاب، قم، چاپ اول، 1391

منبع: راسخون