بوکوفسکی؛ ملک الشعرای فرودستان آمریکا - باتسک

چارلز بوکوفسکی دقیقا از جمله نویسنده هایی است که پیشنهاد می شود اول او را بشناسید و بعد کتاب هایش را بخوانید! بوکوفسکی، نویسنده یا شاید بهتر باشد بگوییم شاعری است که این هفته در معرفی کتاب خبرنگاران مگ به جهانی او و کتاب هایش می پردازیم.

چارلز بوکوسفکی، ملک الشعرای فرودستان آمریکا

اگر بنا به قضاوت از روی حجم آثار باشد، چارلز بوکوفسکی را به خاطر هزاران شعری که سروده و بر سر زبان آمریکایی ها انداخته است، بیش از آن که یک نویسنده بدانیم، باید یک شاعر حساب کنیم. او البته در نویسندگی هم پرکار بوده و به جز صدها داستان کوتاهی که از خود به جا گذاشته، شش رمان در زمان حیاتش به چاپ رسانده است. با این همه حداقل در آمریکا با معیارهای زیبایی شناسانه شعر آمریکایی، منتقدان او را با آن زبان ساده اش، شاعر قابلی نمی دانند؛ هر قدر هم که مخاطبان را راضی نموده باشد!

برعکس، در اروپا بزرگانی مثل ژان پل سارتر و ژان ژنه لقب بزرگترین شاعر آمریکا را به چارلز بوکوفسکی داده اند. درواقع شهرت بوکوفسکی بیشتر در اروپا بود و خود او بسیار از این موضوع راضی بود. چون شهرت را دیوانه نماینده می دانست و زندگی در میان مردمی که او را می شناسند، آزارش می داد. البته این به آن معنا نیست که اشعار بوکوفسکی در آمریکا محبوبیتی نداشته، اتفاقا به خاطر این محبوبیت است که سردبیر مجله تایمز با عنوان ملک الشعرای فرودستان آمریکا از او یاد نموده است؛ لقبی که هنوز هم دنبال اسم بوکوفسکی می آید.

آمریکایی بودن نویسنده در همه آثار بوکوفسکی تعیین و عیان است. اصولا فضای رمان های او فضای لس آنجلس، همان شهری است که او در طول زندگی به ندرت ترکش نموده است. اما محل تولد چارلز بوکوفسکی شهر آندرناخ آلمان است و مادری آلمانی تبار و پدری آلمانی-آمریکایی داشته است. هنری چارلز بوکوفسکی کوچک (نام اول و نام میانی پدر او هم هنری چارلز بوده است) در سال 1920 متولد می شود و در بحبوحه جنگ جهانی اول و شرایط پس از جنگ، خانواده بوکوفسکی مجبور به مهاجرت به آمریکا می شوند.

بوکوفسکی از سه سالگی تا خاتمه عمر یعنی هفتاد و سه سالگی، در آمریکا زندگی می نماید و درونمایه انتقادی آثار او هم همواره متوجه شرایط سیاسی-اجتماعی آمریکا و به ویژه لس آنجلس است.

باید گفت به جز رمان عامه پسند که اتفاقا معروف ترین اثر او در ایران محسوب می شود، بقیه رمان های بوکوفسکی درواقع نوعی اتوبیوگرافی (خودزندگینامه) نویسنده هستند. نامی که بوکوفسکی در کتاب هایش برای خودش انتخاب نموده، هنری چیناسکی است. پس هرجا در کتاب های او (اغلب به عنوان شخصیت اول داستان) این نام را دیدید، بدانید که با خود نویسنده طرف هستید: همان شخصیت عجیب منتقدی که از مردم فرار می نماید:

زیاد به مردم نگاه نمی کنم. اذیت می شم. می گن که اگر زیاد به کسی نگاه کنی، شبیهش می شی. بیچاره لیندا [همسر بوکوفسکی]. بیشتر وقت ها کارم رو بدون آدم ها پیش می برم. آدم ها پُرم نمی نمایند. من رو خالی می نمایند… (بخشی از مصاحبه بوکوفسکی، سال 1987)

زندگی بوکوفسکی از ابتدا و همان طور که از یک خانواده با پدری بیکار انتظار می رود، در تنگنای مالی جریان داشته است. مادر بوکوفسکی برای گذران زندگی مجبور به کار در خانه ثروتمندان بوده و پدر او هم در نهایت در گریز از فشارهای زندگی به الکل پناه می برد؛ اعتیادی که بلای جان خانواده می شود و پدر را متمایل به خشونت می نماید.

بوکوفسکی نوجوان بارها گرفتار حملات خشونت بار پدر می شود، بی آن که حتی مادرش از او حمایت کند. زندگی در فقر و سختی به عنوان میراث پدر به او هم می رسد. پدر که انتظار داشته پسرش بعد از فارغ التحصیلی از دبیرستان و رها کردن تحصیلات در کالج، دنبال شغل پردرآمدی باشد، وقتی از علاقه او به نویسندگی باخبر می شود در 20 سالگی او را از خانه بیرون می نماید.

دوره خانه به دوشی، زندگی در اتاق های ارزان و اشتغال به مشاغل سطح پایین از همان 20 سالگی برای بوکوفسکی آغاز می شود تا این که خاتمه در سی سالگی در اداره پست مشغول به کار می شود. در این دوره او نویسندگی را کنار گذاشته بود اما روح بی قرار نویسنده در اداره پست دوام نمی آورد و سه سال نشده، شغلش را ترک می نماید و نوشتن را از سر می گیرد. نوشتن اما برای او نان و آب نمی شود و با انتشار کتاب و ستون نویسی در مجله های زیرزمینی روزگارش نمی گذرد، پس دوباره به اداره پست برمی شود.

این بار مدیر یک انتشارات جلوی کارمند بودن بوکوفسکی را می گیرد و قول می دهد اگر کار در اداره پست را رها کند و تمام وقت بنویسد، ماهی صد دلار بابت مایحتاج اولیه زندگی به او می دهد. بوکوفسکی در این باره گفته است: دو راه داشتم، در اداره پست بمانم و دیوانه شوم، یا بنویسم و گرسنگی بکشم. تصمیم گرفتم گرسنگی بکشم. به این ترتیب رمان اداره پست منتشر و بوکوفسکی مشهور می شود؛ البته بیشتر در اروپا.

در میان فراز و فرودهای زندگی حرفه ای، برای شناختن جهانی بوکوفسکی نباید از زندگی شخصی اش هم غافل شویم. تنگنای مالی و به قول خودش گرسنگی، تنها تعیینه های زندگی خصوصی او نیستند. سختی های دیگری مثل بیماری و از جمله خونریزی شدید معده که یک بار او را تا آستانه مرگ برد و همچنین شکست عاطفی در ازدواج اولش تاثیرات مهمی روی زندگی و آثار او داشتند. میخوارگی، خصلت جدایی ناپذیر بوکوفسکی بود و روابط عاطفی اش همواره داستان ساز بودند. او سابقه خودکشی و دستگیری توسط FBI را هم دارد و همه این ها در کنار هم ناخودآگاه جهانی قصه های بوکوفسکی را می ساختند؛ جهانیی که اگر در آن زشتی، نابهنجاری، کجی و ناموزونی، بددهنی و تلخی می بینید، دست کم می توانید مطمئن باشید همان است که هست، بدون نقاب، در نهایت شفافیت و صراحت!

بوکوفسکی خاتمه در سن هفتاد و سه سالگی به خاطر ضعف بدنی ناشی از سرطان خون، به ذات الریه مبتلا شد و درگذشت.

ساندویچ ژامبون؛ آنچه بر چارلز بوکوفسکی نوجوان گذشت

بوکوفسکی با آن زندگی پرقصه اش، همان طور که اشاره شد، اغلب اوقات وقتی داستان می نوشت، درواقع به توضیح زندگینامه خودش می پرداخت. برای قدم گذاشتن به جهانی بوکوفسکی بهتر است با همین داستان ها آغاز کنید و ساندویچ ژامبون یکی از همین اتوبیوگرافی هاست.

کتاب، درباره پسر نوجوانی به نام هنری چیناسکی (نامی که درواقع بوکوسفکی در کتاب هایش روی خود گذاشته) است که در محله فقیرنشینی در آمریکا زندگی می نماید. هنری به خاطر صورت زشت و پر از جوش و آکنه اش در مدرسه محبوبیتی ندارد. درست مثل خود نویسنده که در نوجوانی پوستش چنان پر از جوش شد که مسائل جدی و حتی برای دوره ای ترک تحصیل را به دنبال داشت. یادگار این بیماری تا خاتمه عمر روی پوست صورت بوکوفسکی باقی ماند و چهره ای آبله رو به او داد.

هنری هم پدری دارد که گرچه عملا هیچ کاری برای او نمی نماید، از او انتظار دارد مهندس و پولدار شود. او بارها از پدرش کتک می خورد و استعدادهای او در مدرسه هم سرکوب می شوند. به همین ترتیب انزوا و بیزاری از جامعه در وجودش ریشه می نماید و نوشتن را تنها دستاویز خود می بیند.

نام کتاب آن طور که مترجم فارسی آن، علی امیرریاحی در مقدمه می گوید احتمالا اشاره به شرایط هنری دارد که مثل یک تکه ژامبون از دو طرف با نان محاصره شده و همواره احساس له شدن دارد. در این کتاب شاید کمتر بتوان از طنازی های بوکوسفکی سراغی گرفت که علتش مسلما موضوع آن یعنی کودکی نوجوانی تلخ خود بوکوفسکی است اما در عین حال رگه هایی از طنز تلخ در نثر کتاب مشهور است. البته با توضیحی که از زندگی بوکوفسکی شنیده ایم، مورد انتظار است که بخش هایی از کتاب در نسخه فارسی قابل ترجمه و انتشار نبوده باشد.

در قسمتی از این کتاب می خوانیم:

خیلی خب خدا، فرض می کنیم تو واقعا مرا در این شرایط قرار داده ای تا امتحانم کنی. تو مرا با مشکل ترین امتحان ها یعنی پدر و مادر و جوش هایم به آزمون کشیدی. فکر کنم امتحانت را قبول شدم… کشیش به ما گفت که هیچ وقت شک نکنید. به چی شک نکنیم؟ همواره بیش از حد به من سخت گرفته ای، پس من ازت می خواهم که بیایی پایین و شک مرا رفع کنی!

ساندویچ ژامبون در سال 1394 با ترجمه علی امیرریاحی توسط انتشارات نگاه به چاپ رسیده است و اگر اهل کتاب صوتی باشید، می توانید نسخه صوتی آن را در فیدیبو گوش کنید:

هالیوود؛ ماجراهای مسخره بوکوفسکی در فیلمسازی

برای چشیدن طعم طنز چارلز بوکوفسکی رمان هالیوود، یک نمونه خوب است. این کتاب هم بر پایه اتفاقات واقعی زندگی نویسنده نوشته شده و طبیعتا هنری چیناسکی شخصیت اصلی آن است. پیش از آغاز کتاب، بوکوفسکی تذکر داده:

این رمان صرفا اثری داستانی است و هرگونه شباهت بین شخصیت های این کتاب با هر آدم زنده و مرده ای کاملا تصادفی است و از این جور حرف ها.

در حالی که هیچ هم اینطور نیست! و چارلز بوکوفسکی این کتاب را بعد از ماجرای نگارش یک فیلم نامه به سفارش دوستش و درباره فرآیند تبدیل شدن این فیلم نامه به فیلم نوشته است. این فیلم که خراباتی (Barfly) نام دارد، در سال 1987 ساخته شده است. شخصیت های حاضر در کتاب درواقع ارجاع به اشخاص حقیقی دارند و داستان هم توضیح جزییات عجیب و دردسرهای ساخت فیلم در هالیوود است. زبان تند و تیز بوکوفسکی در این کتاب با لحن طنزآمیز انتقادهای زیادی را به سیستم فرهنگی آمریکا وارد نموده است.

در انتهای این کتاب با ترجمه پیمان خاکسار، فهرستی از اسامی اشخاص حقیقی و نام مستعار آن ها در کتاب به چاپ رسیده است.

در قسمتی از این کتاب می خوانید:

بازیگرها با ما فرق دارند. برای مسائل مختلف دلایل خودشان را دارند. می دانی، وقتی ساعت ها و سال ها در قالب شخصیتی فرومی روی که خودت نیستی، خب، بالاخره یک بلایی سرت می آید. به این فکر کنید که دارید سخت کوشش می کنید که کسی شوید که خودتان نیستید؛ و بعد یک نفر دیگر که باز هم خود شما نیست؛ و بعد کس دیگر. اول شاید هیجان انگیز باشد ولی بعد از مدتی، بعد از فرورفتن در شخصیت ده ها نفر، دیگر سخت است که یادتان بیاید خودتان کیست اید، خصوصاً اگر مجبور شده باشید که جملات تان را بداهه بگویید.

رمان هالیوود را با ترجمه پیمان خاکسار (نشر چشمه) می توانید از خبرنگاران بخرید:

سوختن در آب، غرق شدن در آتش؛ بوکوفسکیِ شاعر

چارلز بوکوفسکی را ملک الشعرای فرودستان آمریکا نامیده اند و هزاران شعر از او به جا مانده است. این دو جمله کافی ست تا کنجکاو شویم و سری به شعرهای او بزنیم. ترجمه شعر همواره چالش برانگیز است و کار سختی برای یک مترجم محسوب می شود، اما از بوکوفسکی هم به خاطر شهرت و هم زبان ساده ای که در شعر به کار می برد، اشعار بسیار زیادی به زبان های مختلف جهان ترجمه شده است.

یکی از برجسته ترین نمونه های ترجمه فارسی اشعار بوکوفسکی متعلق به احمد پوری است که با گردآوری 38 شعر از این شاعر، کتاب آویزان از نخ را ترجمه نموده و در نشر بوتیمار آن را به چاپ رسانده است.

اما مجموعه شعر بوکوفسکی که در ایران شهرت بیشتری دارد، سوختن در آب، غرق شدن در آتش است. این کتاب با ترجمه پیمان خاکسار، از جمله مترجمان علاقه مند به آثار بوکوفسکی توسط نشر چشمه به چاپ رسیده و البته نویسنده در ابتدای کتاب اشاره به هدایت های احمد پوری در جریان ترجمه اشعار داشته است.

یک نکته جالب این که اگر هنگام خواندن ترجمه اشعار چارلز بوکوفسکی قافیه ای نمی بینید، لزوما به خاطر فرایند ترجمه شدن شعر نیست. بوکوفسکی خوش نداشت با قافیه تا کند و مثل هر قانون و قاعده دیگری که به بیهودگی نسبتش می داد، قافیه پردازی را هم تمسخر می کرد!

شعر زیر نمونه ای از اشعار بوکوفسکی در مجموعه سوختن در آب، غرق شدن در آتش است:

چیزهایی هست خیلی بدتر از تنهایی.

اما سال ها طول می کشد تا این را بفهمی

وقتی هم که آخر سر می فهمی اش،

دیگر خیلی دیر شده.

و هیچ چیز بدتر از

خیلی دیر نیست.

این کتاب را می توانید از خبرنگاران خریداری کنید:

عامه پسند؛ کتاب معروفی که برای خواندنش عجله نکنید!

رمان عامه پسند آخرین کتاب چارلز بوکوفسکی است و چندماه پیش از مرگش چاپ شد. بوکوفسکی در بازار کتاب ایران با همین اثر معروف شد و به همین خاطر است که به عنوان حسن ختام به این کتاب می پردازیم. البته دلیل دیگر این است که عده ای از منتقدان این کتاب را بهترین اثر بوکوفسکی می دانند و طنز فلسفی آن را تحسین می نمایند و بالاخره دلیل آخر این که شاید بهتر باشد این کتاب را وقتی حسابی در جهانی بوکوفسکی چرخ زدید و شناختیدش، بخوانید!

عنوان انگلیسی این رمان، Pulp و درواقع بیشتر به معنای مبتذل و بازاری است و اشاره ای هم به مجلات زرد دارد. داستان کتاب درباره کارآگاهی نه چندان خبره و باهوش، به نام نیکی بلان است که مشتری های عجیب و غریبی سراغش می آیند. بوکوفسکی با طرح مسائل همین مشتری های عجیب و غریب، پای عناصر علمی تخیلیو فوق طبیعی را به کتابش باز می نماید: مردی که از یک زن شکایت دارد چون او را یک آدم فضایی در پوشش زمینی ها می داند، یا زنی به نام فرشته مرگ که دنبال سلین نویسنده فقید فرانسوی می شود و بالاخره معمای گنجشک قرمز که اصلی ترین گره داستان را در خود دارد.

در این رمان هنری چیناسکی (یا همان بوکوفسکی به روایت بوکوفسکی) نه به عنوان شخصیت اصلی، که در گوشه ای از داستان به عنوان یکی از شخصیت های فرعی داستان حضور دارد.

عامه پسند در عین حال که از نظر برخی مخاطبان بی نظیر و تکرارنشدنی ست، برخی دیگر را سردرگم می نماید که این دیگر چه بود؟! آیا سراسر این کتاب چیزی جز هذیان های پیش از مرگ نویسنده ای دائم الخمر است؟

برای لذت بردن از این رمان، همه چیز بستگی به این دارد که چقدر با چارلز بوکوفسکی ارتباط برقرار می کنید. اگر خیلی دوستش دارید، عامه پسند را هم دوست خواهید داشت و شاید با خواندنش حسابی بخندید و بعدش به فکر فرو بروید.

در قسمتی از این کتاب همین طور که انگار با صدای خود بوکوفسکی، پوچی و بیهودگی زندگی را برای بار هزارم مرور می کنید، می خوانید:

یکی از چیزهایی که آدم ها را دیوانه می نماید، همین انتظار کشیدن است. مردم تمام عمرشان انتظار می کشیدند. انتظار می کشیدند که زندگی نمایند، انتظار می کشیدند که بمیرند. توی صف انتظار می کشیدند تا کاغذ توالت بخرند. توی صف برای پول منتظر می ماندند و اگر پولی در کار نبود، سراغ صف های درازتر می رفتند. صبر می کردی که خوابت ببرد و بعد هم صبر می کردی تا بیدار شوی. انتظار می کشیدی که ازدواج کنی و بعد هم منتظر طلاق دریافت می شدی. منتظر باران می شدی و بعد هم صبر می کردی تا بند بیاید. منتظر غذا خوردن می شدی و وقتی سیر می شدی، باز هم صبر می کردی تا نوبت دوباره خوردن برسد. توی مطب روان پزشک با بقیه روانی ها انتظار می کشیدی و نمی دانستی آیا تو هم جزو آنها هستی یا نه.

کتاب عامه پسند را که با ترجمه پیمان خاکسار توسط نشر چشمه منتشر شده، می توانید از خبرنگاران بخرید: