جهانی، بومی شدن آموزش عالی، یک راه از میان هزاران راه - باتسک

گروه علم و پیشرفت خبرنگاران؛ هدف آموزش عالی در ملت- دولت ­ها علی­رغم اینکه مبانی تغییر ننموده ­اند تکامل یافته و چندوجهی شده است. به واقع توسعه سرمایه انسانی برای ملت- دولت­ ها با هدف آماده­سازی افرادی مولد در اقتصاد و جامعه و بعلاوه شهروندانی مسئولیت­ پذیر که می­ توانند نقش ­های رهبری را در زندگی عمومی و رهبری آکادمیک را در پژوهش و نوآوری بر عهده گیرند انجام می­ گردد. اهداف عمومی آموزش عالی در درجه نخست خدمت به عموم به وسیله آماده ­سازی افراد برای بازفراوری نخبه­ های دانشگاهی، اقتصادی و سیاسی، و اهداف تخصصی آن انتقال مهارت و دانش به افراد است تا آن­ها را برای موفقیت در زندگی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی توانمند کند. از آنجا که اهداف آموزش عالی درون ملت- دولت ­ها به وسیله تکامل و تغییر در اقتصادهای ملی و ظهور اقتصاد دنیای به وسیله دنیای شدن حک و اصلاح شده، انتقال مهارت­ های دنیای یا شایستگی دنیای در اهداف آموزش عالی بسیاری از ملت- دولت­ ها مورد توجه قرار گرفته است. همین موضوع توجه همگان را بسوی دنیای شدن جلب نموده است؛ پدیده­ای که افرادِ پیرامون دنیا را با روش­های متفاوت و راه ­های نو با یکدیگر پیوند می ­دهد. دنیای شدن بر برنامه­ریزی، اقدامات، محتواها و انتقال آموزش عالی به منظور خلق آموزش عالی دنیای تأثیر گذاشته است. آموزش عالی دنیای از دنیای شدن جدانشدنی است. به دیگر سخن، مفاهیم اقداماتِ آموزش عالی دنیای تحت تأثیر مفاهیم دنیای شدن و دستور کار اقتصادی و فرهنگی آن است. آموزش عالی دنیای موضوعات، فرایندها، خط ­مشی ­ها، برنامه­ ها، نهادها و روی هم رفته نظریه ­ها، مفاهیم و اقدامات در تحصیلات دانشگاهی را مد نظر قرار می­دهد و دلالت ­هایی برای کشورهای سراسر دنیا با زمینه دنیای شدن دارد؛ دلالت­ هایی مانند دلالت ­های اقتصادی (سرمایه انسانی رقابت­ پذیری بومی/ملی را در بازار و اقتصاد دنیای بهبود می­ دهد)، دلالت­ های فرهنگی-اجتماعی (احتیاج به دانش و درک میان ­فرهنگی)، دلالت­ های دانشگاهی (پژوهش فراملی برای حقیقت و دانش)، دلالت­های سیاسی (حکمرانی فرادنیای)، و دلالت­ های اقتصادی (بازارهای نو برای بکارگیری دانشجویان بین ­المللی). آموزش عالی دنیای کوشش می ­کند تعامل جامعه انسانی و پیرامون آن را درک کند. بنابراین آموزش عالی نمی ­تواند از تأثیر دنیای شدن فرار کند زیرا چنین پدیده­ هایی اغلب تمام جنبه­ های بیشتر جوامع در دنیا را تحت تأثیر قرار می­ دهند. چالش ­های سیاسی، فرهنگی، محیطی و اقتصادی که ارتباطات بین­المللی، تجارت، امنیت دنیای، صلح و دموکراسی در دنیا را تحت تأثیر خود قرار می­دهد احتیاج به اقدامات آموزشیِ فراتر از مرزهای یک کشور واحد را توجیه می­کند. اجماع گسترده­ای در میان اندیشمندان وجود دارد که آموزش دنیای می­تواند به یک کشور در تقویت توسعه منابع انسانی، توسعه ائتلاف­های سیاسی و اقتصادی استراتژیک، تجارت بازرگانی فراملی، ملت­سازی و توسعه فرهنگی و اجتماعی یاری کند. پیشرفت­های اخیر در فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز مؤید این موضوع است. یک کشور ممکن است با چالش­های امنیت ملی، سیاسی و اقتصادی روبرو گردد که توانایی حل آن­ها را بدون دانش­آموختگان آموزش عالی شایسته که بتوانند در بازار دنیای رقابت نمایند نخواهد داشت. پیاده­سازی اقدامات آموزش دنیای علاوه بر فراهم کردن فرصت­های آموزشی (آماده­سازی دانش­آموختگانی شایسته در سطح دنیای، تجربیات دنیای برای دانشجویان و استادان، معروفیت و نمایش بین ­المللی)، فرصت­ های اقتصادی منتج به فراوری عایدی در جذب دانشجویان بین ­المللی، ایجاد شغل و ورود ارزش به وسیله فعالیت در برنامه ­های دنیای را در پی خواهد داشت.

آموزش عالی دنیای بر مبنای موقعیت جغرافیایی یک شریک دنیای نیست بلکه نماینده یک چشم­انداز بیرونی است. بصورت معین­تر، یک چشم­انداز بیرونی می ­تواند

1-رویکردی باشد که در درجه اول بر اساس استانداردسازی دنیای است،

2-محرکی باشد برای توسعه یا حفظ اقدامات فراتر از مرز ملی،

3- تأثیر بین­ المللی یا چندملیتی ایجاد کند،

4-داشتن مهارت یا شناخت بین ­المللی، دنیای یا فراملی باشد، و

5-هر وجه مشابه دیگری باشد که بوسیله بین­ المللی شدن، دنیای شدن یا فراملی شدن الهام­.بخشی می ­گردد.

برخلاف آنچه که در آموزش عالی دنیای وجود دارد و بر مبنای جغرافیایی نیست، آموزش عالی بومی معرف یک چشم­انداز درونی است که در جغرافیای معینی واقع شده است. یک چشم­انداز درونی در درجه نخست بر مبنای

1-رویکردی است که ریشه در زمینه فرهنگی و دستورکار یک اجتماع یا جامعه بومی معین دارد،

2-انجام اقدامات در درون مرزهای ملی، به استثنای همکاری­ های بین ­المللی بنیادی است،

3-ایجاد تأثیر ملی/بومی در زندگی جوامع محلی است،

4-داشتن مهارت بومی فرهنگ-مبنا درباره یک جامعه، کشور یا اجتماع است، و

5-هر چشم­انداز مشابه دیگری است که فقط بوسیله یک فرد، سازمان یا نهاد بومی/ملی با دانش، مهارت یا شناخت فرهنگ-مبنا قابل ارائه است.

اینگونه بود که مفهوم دنیای- بومی به عنوان چالشی در برابر وسوسه همگن­ سازی دنیای­ شدن ظهور کرد که تفاوت ­های موجود در سنت­ ها، ارزش ­ها و باورهای بومی را مد نظر قرار می ­دهد. می­ توان این­طور نتیجه­گیری کرد که دنیای- بومی شدن آموزش عالی به عنوان یک اصطلاح تمام عیار برای نشان دادن ارتباط بین بوم و دنیا شناسایی شده و نقطه شروعی برای چارچوب­ های پیشین آموزش عالی است.

آموزش عالی دنیای- بومی در هم بافته شدن آموزش عالی دنیای و آموزش عالی محلی برای طراحی، برنامه ­ریزی و ارائه برنامه ­های آموزش عالی بر مبنای اصولی معین است. به عبارت دیگر دنیای فکر کردن و بومی عمل کردن؛ و بومی فکر کردن و دنیای عمل کردن. اندیشیدن و عمل کردن باید بصورت برابر، سطوح دنیای و محلی را وارد کند. بنابراین اصطلاح آموزش عالی دنیای- بومی به اقدامات و خط­ مشی­ های آموزشی­ ای اطلاق می­گردد که برای دانشجویان، اعضای هیئت علمی و مدیران آموزش عالی، ترکیبی از چشم­انداز بومی شده و دنیای شده از دنیا به وسیله توافق طبیعی چارچوب­ های دنیای در زمینه ­های بومی و در عین حال حفاظت و قدردانی از دارایی­ ها، سنت­ ها، ارزش­ ها و باورهای بومی فراهم می­ کند. آگاهی دنیای- بومی، دانش دنیای- بومی، شایستگی دنیای- بومی، توسعه دنیای- بومی، بازده سرمایه ­گذاری دنیای- بومی و عملکرد دنیای- بومی از اهداف این نوع آموزش عالی بوده و تمرکز بر اجتماع، تعهد، ارتباطات و حل تعارض از برنامه ­های آموزش عالی دنیای- بومی مؤثر است.

نباید از خاطر دور داشت دنیای-بومی شدن آموزش عالی تنها رویکرد یا استراتژی­ای نیست که یک نهاد می­ تواند برای ایجاد معروفیت، افزایش فراوری عایدی و بهبود کیفیت خود در آموزش، یادگیری و بهره­وری پژوهش مورد استفاده قرار دهد. این رویکرد، مزیتی رقابتی در مقابل نهادهایی که رویکرد دنیای ندارند فراهم می­ کند اما بدون شک این یک راه از میان هزاران راه است.

سمیه ملک ­مکان، دکتری مدیریت توسعه دانشگاه تهران