این ترفند ساده، با استفاده از نور خورشید می تواند خستگی صبحگاهی را کاهش دهد - باتسک

اگر شما هم جزو کسانی هستید که صبح ها با زنگ ساعت به زور از خواب بیدار می شوند، چشم ها را با اکراه باز می نمایند و تا مدت ها بعد از بیداری احساس منگی یا کسالت دارند، این پژوهش می تواند زندگی تان را تغییر دهد. دانشمندان ژاپنی به سرپرستی دایسوکه ماتسوشیتا (Daisuke Matsushita) در دانشگاه شهری اوساکا با آنالیز دقیق تأثیر نور طبیعی خورشید بر روند بیداری نشان داده اند که قرار گرفتن در معرض 20 دقیقه نور خورشید پیش از بیدار شدن، می تواند به طرز چشمگیری کیفیت بیداری و هشیاری فکری را بهبود ببخشد.

بیدار شدن سخت، حتی پس از خواب کامل؟ وقتی مشکل فقط کم خوابی نیست

بسیاری از مردم تصور می نمایند که اگر شب به موقع بخوابند و 7 یا 8 ساعت خواب داشته باشند، باید صبح با انرژی از خواب بعضیزند. اما واقعیت این است که خواب آلودگی صبحگاهی تنها به مدت خواب مربوط نمی گردد. حتی با خواب کافی، بعضی افراد هنگام بیداری احساس گیجی، سنگینی فکر و خستگی می نمایند. این شرایط می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد: تغذیه شبانه، چرخه های خواب ناهماهنگ، یا همان طور که این پژوهش نشان داده، نبودِ نور طبیعی پیش از بیداری.

نور خورشید، زنگ بیولوژیکی بدن

بدن انسان، به وسیله چرخه ای موسوم به ریتم شبانه روزی یا سیرکادین (Circadian Rhythm)، خودش را با تغییرات نور و تاریکی هماهنگ می نماید. نور خورشید، به ویژه هنگام طلوع، سیگنال هایی به مغز می فرستد که باعث کاهش ترشح ملاتونین (هورمون خواب) و افزایش هورمون های بیداری مانند کورتیزول می گردد. این تغییرات تدریجی، نوعی پیش زمینه بیداری را در مغز ایجاد می نمایند.

در گذشته، مطالعاتی درباره شبیه سازی طلوع خورشید با چراغ های مصنوعی صورت گرفته بود. اما پژوهشگران متوجه شدند که چراغ های کنار تخت - حتی با نور ملایم - نمی توانند توزیع نور طبیعی خورشید را بازسازی نمایند. زاویه تابش، محدودیت حرکت فرد در خواب، و شدت غیرطبیعی نور، همگی باعث بی ثباتی در اثرگذاری این چراغ ها می شوند.

طراحی پژوهش: علمی، دقیق و قابل اعتماد

در این پژوهش، از طرح آزمایشی تصادفی متقاطع (Crossover Randomized Controlled Trial) استفاده شد. این طراحی به پژوهشگران اجازه می دهد که هر شرکت نماینده در چند شرایط مختلف آزمایش گردد و درواقع، خودش کنترل خودش باشد. این روش باعث افزایش دقت نتایج آماری شده و تأثیر تفاوت های فردی مانند ژنتیک، سلامت عمومی یا عادت های خواب را کاهش می دهد.

19 دانشجوی داوطلب با سن 20 تا 30 سال که خواب منظمی در بازهٔ 11 شب تا 9 صبح داشتند، در یک آزمایشگاه طراحی شده شبیه اتاق خواب قرار گرفتند. تمام پنجره ها جز یکی که به شرق باز می شد، پوشانده شده بودند. روی این پنجره شرقی، پرده ای مخصوص با سازوکار موتوری نصب شد که می توانست به آرامی باز گردد - با سرعت 5 میلی متر در ثانیه - و نور طبیعی طلوع آفتاب را به تدریج وارد اتاق کند.

سه سناریو و یک نتیجه شگفت انگیز

هر شرکت نماینده در سه حالت مختلف خوابیده و بیدار شد:

1. نور طبیعی تنها به مدت 20 دقیقه پیش از بیداری وارد اتاق گردد

2. از لحظه طلوع آفتاب تا بیداری، نور خورشید به طور پیوسته وارد اتاق گردد

3. هیچ نور طبیعی وارد اتاق نگردد (پرده بسته)

پس از بیداری، پژوهشگران سه عامل را آنالیز کردند:

• احساس خواب آلودگی فکری (پرسش نامه ای)
• هشیاری واقعی (با آنالیز الکتروکاردیوگرام - ECG)
• فعالیت مغزی مرتبط با بیداری (با استفاده از نوار مغزی - EEG)

نتایج روشن و قاطع بود: شرکت نمایندگانی که پیش از بیداری فقط 20 دقیقه نور طبیعی دریافت نموده بودند، هم از نظر فکری هوشیارتر بودند و هم از نظر فعالیت مغزی، خواب آلودگی کمتری داشتند. درحالی که نور ممتد از طلوع تا بیداری، گاهی باعث اختلال در چرخه خواب شده و تأثیر منفی برجای گذاشته بود.

فصل نوی در طراحی محیط خواب

دایسوکه ماتسوشیتا، طراح محیط خواب و پژوهشگر ارشد این تحقیق، تأکید می نماید که استفاده هوشمندانه از نور طبیعی، می تواند تحولی در کیفیت بیداری ایجاد کند. او می گوید:

امیدواریم بتوانیم در آینده، نور طبیعی را در اتاق خواب به گونه ای تنظیم کنیم که با تغییر فصل ها و ساعات شبانه روز هماهنگ گردد و تجربه بیداری را برای افراد، طبیعی تر، راحت تر و دلپذیرتر کنیم.

این پژوهش تنها نقطه شروع است. از این پس، طراحان خانه ها، تولیدنمایندگان پرده های موتوردار، و حتی برنامه نویسان ساعت های هوشمند، می توانند از این یافته ها برای طراحی سیستم های خواب هوشمندتر بهره ببرند.

جمع بندی: بیداری طبیعی با یاری خورشید

گاهی راه چاره های بزرگ در دل ساده ترین پدیده های طبیعی پنهان شده اند. پژوهش نو نشان می دهد که فقط 20 دقیقه نور آرام صبحگاهی پیش از زنگ ساعت، می تواند به مغز فرصت دهد تا آماده بیداری گردد. این یعنی بیدار شدن نه با پرش ناگهانی از تخت، بلکه با آرامشی درونی و انرژی فکری بالا.

در دنیایی که خواب با استرس و وقفه های زیاد همراه شده، شاید این بازگشت دوباره به طلوع طبیعی خورشید، همان چیزی باشد که برای شروعی بهتر در روز احتیاج داریم.

منبع: Building and Environment