پارگی دیسک کمر چیست و چه علائم، علل و درمان های دارد؟ - باتسک

برخی از مردم به اشتباه تصور می نمایند که پارگی دیسک کمر غیرقابل درمان است یا تنها با جراحی حل می گردد، در حالی که روش های متنوعی برای مدیریت آن وجود دارد. در این مقاله از خبرنگاران مگ به این سوال که پارگی دیسک کمر یعنی چه پاسخ می دهیم و در خصوص علل، علائم و راه درمان آن صحبت می کنیم. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.

پارگی دیسک کمر چیست؟

شما یک سری استخوان یا مهره در ستون فقرات خود دارید که از پایه جمجمه تا دنبالچه کشیده شده اند. بین مهره ها بالشتک های گردی به نام دیسک وجود دارد. دیسک ها به عنوان بافر بین استخوان ها عمل می نمایند و به شما اجازه می دهند به راحتی خم شوید و حرکت کنید.

دیسک ستون فقرات دارای یک مرکز نرم و ژله مانند به نام نوکلئوس (هسته) است. نوکلئوس درون یک لایه خارجی سخت تر و لاستیکی به نام آنولوس قرار گرفته است. فتق دیسک زمانی رخ می دهد که مرکز نرم دیسک از محفظه آن خارج گردد.

علائم و نشانه های پارگی دیسک کمر چیست؟

در بیشتر موارد، فتق دیسک در قسمت پایین کمر اتفاق می افتد، اما ممکن است در گردن هم رخ دهد. علامت و نشانه پارگی دیسک کمر به محل قرارگیری دیسک و اینکه آیا دیسک به عصب فشار می آورد یا خیر، بستگی دارد. فتق دیسک اغلب یک طرف بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و با علائم زیر همراه است:

• درد بازو یا پا: اگر فتق دیسک در قسمت پایین کمر رخ دهد، معمولا در ناحیه کمر، باسن، ران و ساق پا احساس درد می کنید.
• بی حسی یا گزگز: افرادی که دچار فتق دیسک هستند، اغلب در قسمتی از بدن که به وسیله اعصاب آسیب دیده کنترل می شوند، احساس بی حسی یا گزگز دارند.
• ضعف: عضلاتی که به وسیله اعصاب آسیب دیده کنترل می شوند، ممکن است ضعیف شوند. این موضوع باعث می گردد زمین بخورید یا توانایی شما برای بلند کردن و نگه داشتن اشیاء تحت تاثیر قرار بگیرد.

پارگی شدید دیسک کمر می تواند مسائلی را در کنترل روده یا مثانه ایجاد کند. کمردرد و ایجاد تغییرات ناگهانی در کنترل مثانه یا روده معمولا نشانه احتیاج به یاری فوری پزشکی است.

در برخی موارد، ممکن است به فتق دیسک بدون علامت مبتلا شوید. بنابراین تا زمانی که این مشکل در تصویربرداری از ستون فقرات نشان داده نگردد، از آن آگاه نخواهید شد.

دلایل پارگی دیسک کمر

فتق دیسک اغلب در اثر افزایش سن و به دلیل ساییدگی و پارگی تدریجی ایجاد می گردد. با بالا رفتن سن، دیسک ها خشک تر و ضعیف تر می شوند و انعطاف پذیری خود را از دست می دهند. به همین خاطر، ممکن است در اثر فشار یا پیچش جزئی دچار پارگی شوند. برخی از مسائل پزشکی از جمله تنگی کانال نخاعی و اختلالات بافت همبند هم می توانند خطر ابتلا به فتق دیسک را افزایش دهند.

بیشتر مردم نمی توانند دلیل فتق دیسک خود را شناسایی نمایند. گاهی اوقات استفاده از عضلات پشت به جای عضلات ساق و ران برای بلند کردن اجسام سنگین می تواند به فتق دیسک منجر گردد. چرخش در حین بلند کردن اجسام هم ممکن است در بروز این عارضه نقش داشته باشد. به ندرت، یک حادثه آسیب زا مانند زمین خوردن یا ضربه به پشت دلیل فتق دیسک است.

عوامل خطر پارگی دیسک کمر

عواملی که می توانند خطر فتق دیسک را افزایش دهند عبارتند از:

• وزن: چاقی باعث ایجاد فشار اضافی روی دیسک های کمر می گردد.
• شغل: افرادی که از نظر فیزیکی مشاغل سختی دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به مسائل کمر هستند. بلند کردن، کشیدن، هل دادن، خم شدن به پهلو و پیچیدن مداوم هم می تواند خطر فتق دیسک را افزایش دهد.
• ژنتیک: برخی از افراد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به فتق دیسک هستند.
• سیگار کشیدن: به نظر می رسد سیگار اکسیژن رسانی به دیسک ها را کاهش می دهد و باعث می گردد آن ها سریع تر تخریب شوند.
• رانندگی مکرر: نشستن طولانی مدت همراه با ارتعاشات موتور وسیله نقلیه به ستون فقرات فشار وارد می نماید.
• بی تحرک بودن: ورزش منظم می تواند به جلوگیری از فتق دیسک یاری کند.

پارگی دیسک کمر چه خطرات و عوارضی دارد؟

اکنون که متوجه شدید پارگی دیسک کمر چه علائمی دارد و چگونه ایجاد می گردد، باید درباره عوارض آن هم اطلاعات کسب کنید. درست بالای کمر، نخاع شما به سرانجام می رسد. آنچه که در کانال نخاعی ادامه می یابد، گروهی از ریشه های عصبی بلند است که شبیه دم اسب به نظر می رسند و کودا اکوینا (Cauda equina) نامیده می شوند.

به ندرت، فتق دیسک می تواند کل کانال نخاعی از جمله تمام اعصاب کودا اکوینا را تحت فشار قرار دهد. در موارد نادر، ممکن است برای جلوگیری از ضعف یا فلج دائمی به جراحی اورژانسی احتیاج باشد. در صورت مشاهده موارد زیر فورا در پی یاری پزشکی بروید:

• بدتر شدن علائم: درد، بی حسی یا ضعف می تواند به حدی افزایش یابد که فعالیت های روزانه شما را مختل کند.
• اختلال عملکرد مثانه یا روده: سندرم کودا اکوینا می تواند باعث بی اختیاری یا مشکل در ادرار کردن گردد.
• بی حسی: این مشکل قسمت داخلی ران، پشت پا و ناحیه اطراف رکتوم (راست روده) را تحت تاثیر قرار می دهد.

نحوه تشخیص پارگی دیسک کمر

در طول معاینه بدنی، پزشک کمر شما را از نظر حساسیت به لمس آنالیز می نماید. سپس از شما می خواهد که دراز بکشید و پاهای خود را در موقعیت های مختلف حرکت دهید. علاوه بر این، سایر موارد مانند قدرت عضلانی، دامنه حرکتی، توانایی راه رفتن و… را آنالیز می نماید.

در بیشتر موارد، معاینه بدنی و آنالیز تاریخچه پزشکی تمام چیزی است که برای تشخیص فتق دیسک احتیاج است. اگر پزشک به بیماری دیگری مشکوک گردد یا احتیاج داشته باشد ببیند کدام اعصاب تحت تاثیر قرار گرفته اند، ممکن است یک یا چند مورد از تست های زیر را توصیه کند.

1. تست های تصویربرداری

رایج ترین تست ها عبارتند از:

• تصویربرداری با اشعه ایکس: اشعه ایکس ساده فتق دیسک را تشخیص نمی دهد، اما می تواند سایر علل کمردرد از جمله عفونت، تومور و شکستگی استخوان را شناسایی کند.
• سی تی اسکن: دستگاه سی تی اسکن با استفاده از اشعه ی ایکس به طور پیوسته از زوایای مختلف کمر تصویربرداری می نماید. درنتیجه، می تواند تصاویر دقیق و باکیفیتی در اختیار پزشک قرار دهد.
• ام آرآی (MRI): در این روش از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویری از ساختارهای درونی بدن استفاده می گردد. از MRI می توان برای تایید محل فتق دیسک و مشاهده اینکه کدام اعصاب تحت تاثیر قرار گرفته اند، استفاده کرد.
• میلوگرام: قبل از انجام سی تی اسکن، یک ماده رنگی به مایع نخاعی تزریق می گردد. این تست می تواند فشار روی نخاع یا اعصاب را به دلیل فتق دیسک های متعدد یا سایر مسائل نشان دهد.

2. تست عصب

مطالعه راهنمایی عصبی و الکترومیوگرام (EMG) میزان حرکت ایمپالس های الکتریکی را در طول بافت عصبی میزان گیری می نمایند. این کار به معین دقیق محل آسیب عصبی یاری می نماید:

• مطالعه راهنمایی عصبی: این تست سرعت و نحوه عبور سیگنال های الکتریکی بدن را در اعصاب میزان گیری می نماید. یک عصب آسیب دیده سیگنال کندتر و ضعیف تری دارد.
• الکترومیوگرام: در EMG، پزشک یک الکترود سوزنی را به وسیله پوست وارد عضلات مختلف می نماید. این تست فعالیت الکتریکی عضلات را در هنگام انقباض و در زمان استراحت ارزیابی می نماید.

آیا پارگی دیسک کمر قابل درمان است؟

فتق دیسک قابل درمان است، اما روش درمان آن بسته به شدت آسیب و علائم شما متفاوت خواهد بود. این بیماری در بیشتر موارد با روش های کم تهاجمی یا راهکارهای خانگی بهبود می یابد، اما گاهی اوقات ممکن است به جراحی احتیاج داشته باشد.

راه های درمان پارگی دیسک کمر

در پاسخ به این سوال که درمان دیسک کمر چیست، باید بگوییم که انتخاب گزینه مناسب به شدت علائم شما بستگی دارد. بیش از 85 درصد بیماران در عرض 12 هفته خودبه خود بهبود می یابند. در سایر موارد ممکن است راهکارهای درمانی مختلف مانند مصرف دارو، فیزیوتراپی و… پیشنهاد گردد.

1. داروها

داروهای که به کنترل درد و التهاب یاری می نمایند شامل موارد زیر هستند:

• داروهای مسکن بدون نسخه: اگر درد خفیف تا میانه باشد، پزشک ممکن است داروهای ضددرد بدون نسخه مثل استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم را توصیه کند.
• داروهای نوروپاتیک: گاباپنتین، پرگابالین، دولوکستین یا ونلافاکسین روی ایمپالس های عصبی تاثیر می گذارند تا درد را کاهش دهند. این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند خواب آلودگی ایجاد نمایند.
• شل نماینده های عضلانی: در صورت داشتن اسپاسم عضلانی ممکن است این داروها برای شما تجویز شوند. خستگی و سرگیجه از شایع ترین عوارض جانبی آن ها هستند.
• اپیوئیدها: اگر درد شدید باشد و داروهای بدون نسخه پیروز به برطرف آن نشوند، پزشک اپیوئیدها را تجویز می نماید. در این شرایط ممکن است از کدئین یا ترکیب اکسی کدون-استامینوفن استفاده گردد. حالت تهوع، گیجی و یبوست از عوارض احتمالی این داروها هستند.
• کورتیزون تزریقی: اگر درد با داروهای خوراکی بهبود نیابد، پزشک تزریق کورتیکواستروئید را توصیه می نماید. این دارو را می توان به ناحیه اطراف اعصاب نخاعی تزریق کرد. تصویربرداری از ستون فقرات به راهنمایی سوزن یاری می نماید.

2. فیزیوتراپی

گاهی اوقات فیزیوتراپی برای تسکین درد پیشنهاد می گردد. فیزیوتراپیست ها می توانند پوزیشن ها و تمریناتی را به شما آموزش دهند که برای به حداقل رساندن درد فتق دیسک طراحی شده اند. از آنجا که علائم فتق دیسک اغلب خودبه خود از بین می رود، فیزیوتراپی معمولا در سه هفته اول آغاز علائم توصیه نمی گردد.

3. جراحی

تعداد کمی از افراد مبتلا به فتق دیسک به جراحی احتیاج دارند. اگر درمان های محافظه کارانه بعد از 6 هفته نتوانند علائم شما را بهبود بخشند، ممکن است جراحی ضروری باشد. این گزینه درمانی به خصوص در صورت بروز مسائل زیر توصیه می گردد:

• درد طولانی مدت
• بی حسی یا ضعف عضلانی
• مشکل در ایستادن یا راه رفتن
• از دست دادن کنترل مثانه یا روده

جراحی برای فتق دیسک شامل موارد زیر است:

• دیسککتومی: جراح تمام دیسک یا بخشی از آن را برمی دارد.
• نوکلئوتومی: جراح مرکز نرم (نوکلئوس) دیسک را حذف می نماید.
• لامینکتومی: جراح قسمتی از مهره ها را برمی دارد تا فضای بیشتری برای اعصاب ایجاد کند.
• فیوژن ستون فقرات: جراح 2 یا چند مهره را به هم متصل می نماید.
• تعویض دیسک: ایمپلنت مصنوعی جایگزین دیسک آسیب دیده می گردد.

4. اصلاح سبک زندگی و درمان های خانگی

علاوه بر مصرف داروهای ضددرد که پزشک توصیه می نماید، راهکارهای زیر را برای کنترل علائم پارگی دیسک کمر امتحان کنید:

• درمان با گرما یا سرما: در ابتدا می توان از کمپرس سرد برای تسکین درد و تورم استفاده کرد. پس از چند روز، ممکن است برای تسکین علائم به گرمای ملایم احتیاج داشته باشید.
• پرهیز از استراحت بیش از حد: استراحت طولانی در بستر می تواند به سفت شدن مفاصل و تضعیف عضلات منجر گردد و روند بهبودی شما را پیچیده تر کند. بهتر است 30 دقیقه در یک موقعیت راحت استراحت کنید و سپس کمی راه بروید یا کار دیگری انجام دهید. البته باید از فعالیت هایی که درد شما را بدتر می نمایند اجتناب کنید.
• از سرگیری تدریجی فعالیت ها: اجازه دهید شدت درد به شما زمان از سرگیری فعالیت هایتان را نشان دهد. مطمئن شوید که حرکات شما به خصوص خم شدن به جلو و بلند کردن اجسام آهسته و کنترل شده هستند.

گاهی اوقات ممکن است استفاده از کمربند طبی برای کنترل علائم پارگی دیسک مفید باشد. در خصوص مزایا و معایب خرید کمربند طبی با پزشک مشورت کنید. بعلاوه از او بپرسید که برترین ورزش برای دیسک کمر چیست.

5. طب مکمل

برخی از راهکارهای طب مکمل به کاهش کمردرد مزمن یاری می نمایند. این راهکارها عبارتند از:

• کایروپراکتیک: برای کمردردی که حداقل به مدت یک ماه طول کشیده باشد، موثر شناخته شده است.
• طب سوزنی: قادر است درد مزمن کمر و گردن را کاهش دهد.
• ماساژ: می تواند تسکین کوتاه مدتی را برای افرادی که با کمردرد مزمن سروکار دارند، فراهم کند.

راه های پیشگیری از پارگی دیسک کمر

برای جلوگیری از فتق دیسک، موارد زیر را انجام دهید:

• ورزش کنید. تقویت عضلات تنه باعث تثبیت ستون فقرات می گردد و از آن حمایت می نماید.
• پوسچر یا حالت بدن تان را در شرایط مناسب حفظ کنید. این کار باعث کاهش فشار واردشده روی ستون فقرات و دیسک ها می گردد. به عنوان مثال، کمرتان را به خصوص در هنگام نشستن صاف و در یک راستا نگه دارید و از تکنیک صحیح برای بلند کردن اجسام سنگین بهره ببرید.
• در صورت لزوم، لاغر شوید. چاقی فشار زیادی روی ستون فقرات وارد می نماید و خطر ابتلا به فتق دیسک را افزایش می دهد.
• سیگار را ترک کنید. از مصرف دخانیات خودداری کنید.

کلام سرانجامی

پارگی دیسک کمر زمانی اتفاق می افتد که مرکز ژله مانند دیسک ستون فقرات از درون محفظه آن بیرون بزند. اگر این عارضه باعث فشار روی اعصاب مجاور گردد، علائم مختلفی مثل درد، بی حسی و ضعف را تجربه می کنید.

شما همواره نمی توانید از فتق دیسک جلوگیری کنید. افزایش سن، ژنتیک و رانندگی مکرر از جمله عواملی هستند که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند. با این حال، کارشناسان معتقدند که استفاده از تکنیک های ایمن برای بلند کردن اجسام، ترک سیگار و مدیریت وزن می تواند یاری نماینده باشد.

گاهی اوقات فتق دیسک باعث درد شدید می گردد، اما با درمان مناسب می توان علائم آن را تسکین داد. درمان های موجود شامل مصرف داروهای ضددرد و فیزیوتراپی است. بیشتر افراد با کمترین مداخله بهبود می یابند. با این حال، در موارد شدیدتر ممکن است جراحی توصیه گردد.

این مطلب صرفا جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منابع: mayoclinic, medicalnewstoday