جاسوسی که روابط ایران و انگلیس را احیا کرد - باتسک

برای دیدن بریتانیای کبیر با تور انگلیس همراه باشید.

به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرنگاران، شاپور ریپورتر مردی است که روابط تجاری و نظامی ایران و انگلیس را احیا کرد، به طوری که به عنوان شهروند درجه اول انگلیس بالاترین نشانهای افتخار را از ملکه آن کشور بابت خدماتش دریافت کرد.

شاپور ریپورتر فرزند اردشیر جی ریپورتر نماینده انجمن پارسیان هند در ایران بود. انجمن پارسیان هند برای رفاه حال زرتشتیان ایران نمایندگانی فرستاد که اردشیر جی سومین نفر آنان بود. در مدت طولانی نمایندگیش در ایران فعالیتهای زیادی انجام داد که علاوه بر تأیید و ستایش، مورد شماتت بسیاری دیگر از زردشتیان ایرانی نهاده شد. البته باید گفت نمایندگی وی از سوی انجمن پارسیان هند در واقع پوششی جهت انجام مأموریتهای اطلاعاتی از سوی حکومت انگلیسی هندوستان بود که خدمات شایان وی با شناسایی افرادی چون سیدضیاءالدین طباطبایی و رضاخان قزاق به اوج خود رسید. فرزندش سمتی در انجمن پارسیان نداشت ولی رسماً به عنوان کارمند اطلاعاتی انگلیس در ایران پذیرفته شده بود. فعالیت ویژه وی در زمان جنگ جهانی دوم کاملاً آشکار است. خدمت وی در رادیو فارسی دهلی و شرکت در جنگ روانی علیه عملیات آلمانها در ایران و افغانستان مؤید این نظر است.

تحصیلات دبیرستانی وی در ایران و در بهترین دبیرستان آن موقع یعنی فیروز بهرام زمینه آشناییش را با نوجوانان و جوانانی فراهم کرد که بعدها به سران و رجال دربار پهلوی دوم تبدیل شدند.

نقش وی در امور سیاسی ایران در کودتای 28 مرداد پررنگ ترین شکل آن بود. وی از سوی سازمان جاسوسی انگیس به سفارت آمریکا مأمور می گردد که نقش هماهنگ نماینده دو سازمان اطلاعاتی غربی MI6 و CIA را فراهم نماید و از سوی دیگر مشاور سفیر وقت آمریکا لویی هندرسن باشد. حضور مؤثر وی در کودتا و افزایش بعدی قدرتش در ارکان نظام ایران پس از پیروزی آن، از ثمرات شرکت مؤثرش در کودتاست. محکم شدن پایه های سلطنت محمدرضا پهلوی و نزدیک شدن بیش از پیش وی به حکومت مطلقه و مضمحل شدن دشمنان داخلیش شاید اندکی از وظیفه اصلی ریپورتر کاست.

ولی به قول نویسندگان معمر ستاره اقبالش از همین زمان درخشیدن گرفت. ریپورتر با داشتن اطلاعات کافی از مسائل و توان مالی ایران، آن هم از سوی سران نظام که بسیاری با وی دوست نزدیک بودند به راحتی راه های سوء استفاده و نفوذ شرکتهای انگلیسی در ایران را هموار کرد. حامیان قدرتمندی چون اسدالله علم و اردشیر زاهدی این راه نفوذ را با در اختیار دریافت بخشی از درآمد خالص هموار می کردند. ریپورتر در این بین وظیفه سیاسی خود را نیز فراموش نمی کرد. چنانکه در معرفی بعضی افراد و دوستانش به علم که یکی از مهمترین وکیل تراشان درباری جهت مجلس شورای ملی بود مشغول به کار گماردن دوستان بیکار و همراهان جاده صاف کنِ سیاستهای مطلوب خود بود.

از اواخر دهه چهل و آغاز دهه پنجاه شمسی بیلان مالی ریپورتر کلان تر و سمت و سوی آن به سوی بازار پر رونق اسلحه گرایش یافت؛ فروش اسلحه انگلیسی به ایران و دریافت پورسانتهای کلان.

وی عامل فروش صدها دستگاه تانک چیفتن، صدها موشک زمین به هوای راپیر و ... بود. مداخلش سر به میلیونها پوند کشید و پیامد آن تأسیس شرکت هما (به نام دخترش) در لندن بود. سندی که پیش رو داریم حاکی از روابط عمیق و محبت آمیز وی با اسدالله علم است، جهت وکیل تراشی برای مجلس شورای ملی.

تاریخ 4، 2، 1345

قربانت شوم

خیلی متأسفم که سه روز بعد از حرکت شما اولین نامه ای که می خواهم بنویسم، دو خبر بسیار نامطلوب دارد: یکی اینکه دیروز دوشنبه اعلیحضرت شاهنشاهی مرا احضار فرمودند: آقای نخست وزیر می گویند شاهپور نامی از ابوالقاسم قاضی پنجاه هزار تومان گرفته و او را به وزیر کشور تحمیل نموده است در صورتی که این شخص در محل خیلی بدنام است و پرونده دارد و غیره و غیره...، من خیلی تعجب کردم و به عرض مبارکشان رساندم چنانکه خاطر مبارک مسبوق است بنده شخصاً نسبت به قاضی علاقه مخصوصی داشتم به دلایل زیاد که از آن جمله بود محبتی که زمان مصدق در حق من کرد، و به علاوه امیدی که در آینده در مجلس به او دارم یعنی سرباز و چاقوکش قوی خواهد بود. به این دو دلیل من بی نهایت علاقه مند هستم که او وکیل بگردد.

به علاوه، پرونده ای ندارد و در این خصوص تحقیق نموده ام. اما در خصوص شاهپور، باید تحقیق کنم منظور آقای علاء کیست؟ فرمودند گمان می کنم همان شاهپور خود ماست به جهت اینکه ایشان می گفتند گویا خبرنگار تایمز یا رویتر باشد و مخصوصاً ایشان متذکر شده اند که شاهپور با علم خیلی رفیق است و گویا [به] وسیله تو هم پیش من و علیاحضرت ملکه آمده است و حتی به علیاحضرت ملکه درس می دهد. من به عرض رساندم به هر حال از خود آقای نخست وزیر تحقیق می کنم. ولی آنچه مسلم است و می توانم به طور قطع به پیشگاه مبارک عرض کنم این است که شاهپور چنین تقاضایی از من ننموده و اصولاً قرار ما بر این بوده و هست که در این مورد با هم صحبتی نکنیم و تمام مسائل بسته به امر و نظر مبارک باشد. دومین گزارش قطعاً مبتنی بر غرض خاصی به جناب آقای نخست وزیر داده شده، حتی عرض کردم بیچاره شاهپور یک رفیق داشت و آن هم حسین نمازی بود. خیلی هم میل داشت به او یاری کند؛ از من مشورت خواست که مطلب را به عرض برساند یا نه؟ گفتم بهتر است چیزی نگویید، حالا چطور ممکن است بدون نظر و اجازه اعلیحضرت همایونی از من چنین تقاضایی بکند. فرمودند به هر حال کار درگز آغاز شده یا نه؟ عرض کردم قبلاً بازرس فرستاده بودم که آقای رام او را به قوچان فرستاده بود و برای اینکه کار معطل نگردد بازرس دیگری فرستاده ام. فرمودند به هر صورت کار آنجا در هر مرحله باشد فوری متوقف نمایید که این شایعه برای ما و شاهپور هر دو بسیار بد است.

باز هم سئوالاتی فرمودند که می خواستند بدانند واقعاً شما چنین تقاضایی فرموده اید؟ باز هم قویاً تکذیب کردم. اتفاقاً وقتی با آقای رام بلافاصله با تلفن صحبت کردم معلوم شد چون خود ایشان به این جریان حسن نظر نداشته بازرس را معطل نموده است. گفتم فعلاً متوقف باشد. این بود جریان و می خواستم آگاه باشید و اگر نامه ای دارید به بنده می نویسید خیلی خیلی از این جریان و از این اظهارات اظهار تعجب بفرمایید که این توهم بیخود و بی جهت از ذهن مبارک اعلیحضرت همایونی خارج گردد.

موضوع دیگری که می خواستم عرض کنم این بود که باز دو روز قبل آقای بهبهانیان پیش من آمد و خیلی اظهار ناراحتی کرد و گفت نمی دانم دکتر آشتیانی چه به عرض رسانده که در خصوص امضای قرارداد رابینسون فرموده اند حالا صبر کنید و خود شما که به امریکا و انگلستان می روید در این مورد مطالعه بیشتری نمایید. چون من قول داده ام که قرارداد را امضا کنم خیلی از این جهت ناراحت هستم، و به علاوه مطمئنم که آنها که این مطالب را به عرض می رسانند؛ به شاهنشاه خیانت می نمایند.

راستش این است که من خودم هم از این خبر خیلی عصبانی و ناراحت شدم، منتهی چون به هیچ وجه ازاول مستقیماً مداخله در این کار نداشتم مناسب ندیدم عرض به پیشگاه مبارک بکنم؛ مبادا بفرمایند تو چرا مداخله می کنی؟ به بهبهانیان خیلی اصرار کردم که خودت مجدداً عرض کن. گفت آخرین عرایضم را نموده ام و اعلیحضرت شاهنشاهی هم آخرین اوامر را فرموده اند؛ برای من هم مناسبت نیست که بیشتر پافشاری کنم. تنها راهی که به نظر من رسید که راه را برای مداخله بنده باز کند و بتوانم صحبت کنم این بود که شما نامه به بنده بنویسید و از اینکه این کار تمام نشده اظهار تعجب و تأسف بفرمایید تا من موضوع را اینجا بتوانم با شاهنشاه در میان بگذارم و به عرضشان برسانم که تأخیر به مصلحت خود معظمّ له و هم خود [سر] کار نیست. بدبختانه بهبهانیان پس فردا حرکت می نماید ولی من خواهم توانست به ایشان اطلاع بدهم که وقتی به انگلیس می رسد آنجا قرار را امضا کند.

بیشتر از این مصدع نمی شوم امیدوارم انشاءالله به شما از هر جهت خوش بگذرد و پیروز بشوید باز هم خدمات گرانبهایی به شاهنشاه انجام دهید... اتفاقاً منزل نبودم،... با خانم صحبت نموده بودند و از مراجعاتی که از مشهد به ایشان شده بود ناراحت بودند به ایشان عرض کردم بفرمایند فعلاً به تهران حرکت نمایند.

منبع:مشرق

خبرنگاران: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای بازنشر می گردد.