ابوالفضل میکالی؛ شاعر مردم دار و فقیه بخشنده - باتسک

از وبسایت وزارت بهداشت درمان آموزش پزشکی دیدن نمایید.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگاران- بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

ابوالفضل عبیدالله بن احمد میکالی از خاندان بزرگ میکال و از شاعران و دانشمندان و حدیث دانان بزرگ قرون چهارم و پنجم هجری است.

در نیشابور به جهان آمد؛ از دانشمندان بزرگ آن روز خراسان و جهان اسلام چون حاکم ابواحمد حافظ، ابوعمرو بن حمدان، ابوبکر محمد بن یافث بخاری، ابوالحسین بن رزیق و ابوعلی حمد بن عبدالله رازی، حدیث آموخت و در این فن مهارتی بسزا یافت و در رجب 422ق حدیث گفتن آغاز کرد. در مجالس حدیث او، بزرگان مذاهب و قاضیان نیز شرکت می کردند. جلسات درس ابوالفضل عبیدالله تا روزهای پایانی زندگانی اش برقرار بود. حدیث دانانی مانند ابوسالح مؤذّن، مسعود بن ناصر، ابوالفضل محمد بن احمد طبسی، ابوالحسن علی بن احمد مؤذن و ابوالقاسم عبدالله بن علی از او حدیث روایت کرده اند.

وی اخلاقی نیکو داشت و به مردم داری، بخشندگی و کثرت عبادت مشهور بود. ابوالفضل عبیدالله چون نیاکان خود در نیشابور زندگی کرد و امیر این شهر بود. هنگامی که مسعود غزنوی در 424ق به نیشابور رفت، وزیر خود خواجه احمد بن عبدالصمد را از خوارم به نیشابور فراخواند و در منزل ابوالفضل عبیدالله جای داد و این نشان می دهد که ابوالضل عبیدلله در میان بزرگان و اعیان شهر اعتباری خاص داشته است. ابوالفضل عبیدالله در 436ق درگذشت.

ابوالفضل عبیدالله در فقه و حدیث سرآمد بود. افزون بر آن، در شعر و ادب تازی نیز توانا بود و با شاعران و نویسندگان روزگار خود مکاتبه و مشاعره می کرد. هم نویسندگان معاصرش و هم نویسندگان دوره های بعد از او، در نوشته هایشان به آثار او اشاره کرده اند؛ از جمله ثعالبی در یتیمة الدهر گزیده نسبتاً مفصلی از آثار او را نقل کرده و در کتاب های دیگر خود چون الاعجاز و الایجاز و سحرالبلاغه قطعاتی از وی آورده است. ثعالبی در مدح ابوالفضل عبیدالله اشعاری سروده است، حصری نیز آثار او را آورده است. آثار ابوالفضل عبیدالله عبارت اند از:

1. دیوان اشعار، که موبرگ گردآوری کرده و در 1908 در لایپزیک چاپ کرده است؛

2. فضایل الملوک؛

3. مخزن البلاغة؛

4. شرح علی حماسة ابی تمام؛

5. مِلح الخواطر و منح الجواهر؛

6. شرح دیوان المتئبی؛

7. المخزون و الدرالمنظوم و اللفظ المعدوم، که نسخه ای از این کتاب به خطنسخ در کتابخانه جامع کبیر شهر صنعا موجود است؛

8. المنتحل یا المنتخب المیکائیلی، که گزیده ای از شعر و نثر عرب از دوره جاهلی تا روزگار آل بویه، در 15 باب است. یکی از نسخه های این کتاب که در 611ق کتابت شده، در کتابخانه توپقاپوسرای ترکیه و نسخه ای دیگر از آن در کتابخانه کمبریج انگلستان نگه داری می شود؛

9. رساله وصف الکتابات، که نسخه ای از آن در مجموعه 4505 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران محفوظ است.

اثر دیگر وی با عنوان انشاء الامیر ابوالفضل عبیدالله بن احمد المیکالی به صورت میکروفیلم در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگه داری می شود.

4104/