جنگل ها از بی توجهی می سوزند - باتسک

از حجم آفت و قاچاق چوب و تصرف های غیرقانونی که بگذریم از آتش نمی توان به سادگی گذشت، شروع فصل گرما یعنی شروع کابوس آتش به جان جنگل های ایران. تلخ تر هم این که 95درصد از آتش سوزی ها در جنگل و مراتع قابل پیشگیری است.

آن طور که کارشناسان می گویند حدود 95درصد از آتش سوزی ها در جنگل ها و مراتع به وسیله عوامل انسانی به صورت عمدی یا بر اثر بی مبالاتی اتفاق می افتد. لیست آمار تعداد آتش سوزی جنگل ها چیزی جز حسرت برایمان باقی نمی گذارد و حسرت برانگیزتر حجم نابودی جنگل ها به واسطه آتش سوزی است.

سال به سال هم این غصه پرآب چشم تر می گردد.

به گواه آمارهای رسمی آمار حریق جنگلی در خرداد99 نسبت به مدت مشابه سال قبل آن 193درصد افزایش داشته است! بدتر این که سطح مورد حریق واقع شده در اراضی جنگلی در همین مدت 292درصد افزایش داشته است! سال گذشته بسیاری از منطقه ها جنگلی از بوشهر گرفته تا ارسباران دچار حریق شد و حتی 7نفر جان خود را برای حفظ منابع طبیعی از دست دادند. 7نفری که اگر کمی تدبیر وجود داشت و البته امکاناتی در اختیارشان بود نه تنها زنده می ماندند بلکه این حجم از جنگل هم به خاکستر بدل نمی شد.

وقتی خرید امکانات نمی صرفد

یکی از دلایل افزایش آتش سوزی در جنگل های کشور تغییرات اقلیمی و افزایش دماست اما قصور حریق جنگل های ایران به پای افزایش دما نوشته نشده است، متهم اولیه و اصلی و همیشگی امکانات است. از دمنده و آتش کوب بگیرید تا بالگرد و هواپیما.

همواره می گردد در میانه حرف های مسوولان در توجیه ناکارآمدی اطفا ترکیب گزنده کمبود امکانات را شنید. ادامه این بحث هم ختم می گردد به وعده های مسوولان در جهت تهیه این امکانات و هیچ وقت هم این وعده ها محقق نمی گردد.

این ماجرا آنقدر تکرار شد که حتی دیگر خود مسوولان این نمایش وعده ها را انتها دادند. سال گذشته و در پی آتش سوزی دامنه زاگرس که چند استان را درگیر نموده بود عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست آب پاکی را روی دست مطالبه گران ریخت و اظهار داشت: ارزان نیست که برای آتش سوزی سالانه کمتر از 10هزار هکتار، میلیاردها دلار هزینه تجهیزات اطفای حریق کرد.

این حرف ها در زمانی گفته شد که زاگرس به اسم یکی از اصلی ترین رویشگاه های این سرزمین با حدود 6میلیون هکتار وسعت گرفتار آتش سوزی شده بود، عیسی کلانتری زمانی داشت چرتکه می انداخت که آیا اطفای حریق زاگرس ارزش هزینه دارد یا نه که به گواه کارشناسان یک درخت 50ساله بلوط به تنهایی 200هزار دلار ارزش دارد.

دست خالی درختان در نبرد با آتش

داده های سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری نشان می دهد چهار استان اول از نظر تعداد حریق به ترتیب استان های فارس، تهران، خوزستان و مرکزی است. سه استان اول از نظر بیشترین سطح حریق هم به ترتیب استان های بوشهر، فارس و خوزستان است.

همین چند روز پیش هم جانشین معاون سازمان جنگل ها اظهار داشت پنج استان کهگیلویه وبویراحمد، فارس، کردستان، لرستان و ایلام به لحاظ ریسک بالای وقوع آتش سوزی در شرایط بحرانی هستند. حالا که ریسک آتش سوزی بالاست و در آستانه فصل گرما و شروع مسافرت های تابستانی هم قرار داریم شرایط امکانات ما چگونه است؟

مجید ذکریایی، سرپرست یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران به خبرنگار استانی جام جم می گوید: تعدادی آتش کوب و لوازم اطفای حریق برای سرجنگلبانی ها و دهیاران و شوراهای حوزه های جنگلی ارسال شده تا درصورت وقوع حریق به یاری همکاران ما بیاید و به این شکل بتوانیم از توسعه آتش در جنگل ها و مراتع جلوگیری و در کمترین زمان آتش را مهار کنیم.

اگر فکر می کنید این تجهیزات آن هم برای یکی از استان هایی که صاحب یکی از بیشترین تراکم جنگلی است کارساز نیست در اشتباهید چرا که در آتش سوزی گسترده خرداد سال گذشته سرپرست یگان حفاظت از محیط زیست اعلام نموده بود اگر ابتدای آتش سوزی تعدادی آتش کوب و دمنده در اختیار داشتیم سطح حریق به این مقدار گسترده نمی شد.

ذکریایی بعلاوه می گوید: امکانات ما جوابگوی این سطح از حریق نیست اما تفاهم نامه ای امضا شد تا یک بالگرد وزارت دفاع برای موارد وقوع حریق در اختیار ما قرار گیرد و حتی محل آبگیری بالگرد هم معین شد اما یکی از مسائل فنی این کار، ممنوعیت پرواز بالگرد در شب است درحالی که بیشتر آتش سوزی های در جنگل و مراتع شب هنگام رخ می دهد و همین موضوع، توجه و تمرکز اصلی ما را به استفاده از ظرفیت جوامع محلی و روستانشینان حاشیه جنگل و موارد موجود و در دسترس معطوف می نماید.

پول نیست، بالگرد نیست، صدای ما شنیده می گردد؟

صدای ما به گوش کسی می رسد؟ اگر پیش از این وعده ای برای تهیه بالگرد و هواپیمای اطفای حریق داده می شد مسوولان از سال گذشته دیگر از خیر وعده دادن هم گذشته اند. عیسی کلانتری گفته است: بالگردهای ما بسیار فرسوده هستند و برای استفاده از آنها در عملیات اطفای حریق بیشتر نگران سلامت کادرپرواز هستم تا آتش سوزی جنگل ها! پای حرف مسوولان یگان حفاظت که بنشینید قصه پرغصه تر است. از حرف های آنها می توان متوجه شد تنها چیزی که از طبیعت ایران حراست می نماید نه تدبیر نداشته مسوولان که مسوولیت اجتماعی دوستداران طبیعت این سرزمین است. رئیس یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان دراین باره به خبرنگار استانی ما می گوید: شرایط لرستان بحرانی است و در تمام اراضی و محدوده های منابع طبیعی استان خطر آتش سوزی وجود دارد.

مراد زارعی ادامه می دهد: لرستان از لحاظ امکانات شرایط خوبی ندارد و تنها چند ست تجهیزات انفرادی و دمنده در اختیار دارد در حالی که برای اطفا حریق و برطرف آتش سوزی ها به امکانات بیشتری همانند تعداد دستگاه های دمنده بیشتر، بالگرد آب پاش و... احتیاج دارد. سال گذشته قیمت هر دستگاه دمنده بالغ بر 30میلیون تومان بود که با توجه به نوسانات ارزی احتمالا این رقم افزایش داشته اما آن طور که زارعی می گوید: سال مالی99 هنوز به اتمام نرسیده اما تا به امروز هیچ گونه اعتباری برای این بخش اختصاص پیدا ننموده است.

حفاظت از سرزمین به عهده کیست؟

جنگل های کشور چند سال است پاسوز پرداخت نشدن مطالبات وزارت دفاع از سازمان برنامه وبودجه شده و این مشکل سال گذشته در نبود بالگردها در اطفای آتش منطقه ها حفاظت شده زاگرس به چشم آمد. این در حالی است که قانون این را تصریح نموده که وزارت دفاع و نیروهای مسلح در بحث آتش سوزی باید به یاری سازمان جنگل ها و مراتع بیایند.

سال1395 توافق نامه سه جانبه ای بین وازرت جهاد، وزارت دفاع، وزارت کشور و سازمان مدیریت بحران تنظیم شد که براساس آن 16پایگاه برای این امر تجهیز گردد.

این کار انجام شد و وزات دفاع بالگرد و امکاناتی را برای اطفای حریق تدارک دید اما از آنجا که وزارت دفاع بالگرد ندارد باید با نیروی انتظامی، هلال احمر، سپاه، هوانیروز و حتی وزارت نفت قرارداد همکاری ببندند اما سوال این است که آیا نباید در سازمان برنامه وبودجه و دولت بودجه ای برای هزینه این کار درنظر گرفته گردد؟ بعضی از جمله فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی معتقدند: در سازمان برنامه وبودجه دست عمدی در کار است که در بحث اطفای حریق به خوبی عمل نکنیم.

بعضی از فعالان حوزه محیط زیست هم معتقدند دفاع از سرزمین با پاسداری از این سرزمین تفاوتی ندارد و در این حوزه نیروهای مسلح باید بدون چشمداشت به مدد طبیعت این سرزمین بیایند.

مدیرکل مدیریت بحران استان ایلام هم معتقد است: منابع طبیعی، منافع ملی ما بوده و دفاع از آنها وظیفه ای همگانی است. آیت قیصربیگی به خبرنگار استانی جام جم می گوید: این که صرفا منابع طبیعی در آتش سوزی ها یکه و تنها پای کار باشد درست نیست و فرمانداری ها و دستگاه ها موظف به همکاری هستند چرا که کوچکترین اهمال کاری خسارات سنگینی به بار می آورد.

میثم اسماعیلی - جامعه / روزنامه خبرنگاران