آیین های یلدایی مردم شیراز، از فال حافظ تا شاهنامه خوانی - باتسک

شیرازی ها به شب یلدا شب چله می گویند و در این شب مراسم خاص دارند.

مردم شیراز زمستان را به چله بزرگ، چله کوچک و چله پیرزن تقسیم می نمایند و چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را چهار چهار می گویند.

در این شب ارده شیره، ارده و خرما، خرما، خرما و کنجد، پشمک صرف می گردد و شام شب یلدا نیز هویج پلو است.

آجیل شیرین که بیشتر از چیزهای شیرین آغاز می گردد شامل انجیر کشمش و خرک است.

میوه های این شب نیز شامل هندوانه و خربزه است که در شیراز گفته می گردد که شاه انگور است و سلطان خربزه.

همه ایرانیان به خوردن هندوانه اعتقاد دارند، هندوانه در فرهنگ ایرانیان در مباحث مختلف به کار رفته است، البته هندوانه های مختلفی در گذشته وجود داشت که در این میان باید به هندوانه نباتی، تو زرد و... اشاره نمود. امروز گفته می گردد که یک نفر تو زرد از آب در آمده و به گفته برخی بر روی هندوانه پلینگ می زدند و می گفتند که هندوانه پلنگ آمده به معنی اینکه رسیده است.

هندوانه گذاشته زیر بغلش از دیگر ضرب المثل های ایرانیان است به معنی اینکه کسی را مشتاق به کاری نموده اند و یا اینکه مثل هندوانه سر بسته است که این ضرب المثل برای ازدواج گفته می گردد.

هندوانه از سالم ترین میوه ها است که عطش و فشار خون را رفع می نماید و پزشکان به خصوص ابن سینا در معالجه بیماری های مختلف از هندوانه استفاده می نموده اند.

در شب یلدا مراسم مختلفی در جمع های خانوادگی اجرا می گردد. واگوشک، متلک پرانی، ترانه های محلی و فال کلوک از جمله این سنت ها است.

اکثر خانواده ها در شیراز به شب زنده داری می پردازند. بعضی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می نمایند و برای پذیرایی از آن ها و نیز صرف غذا سفره ای می گسترانند. این سفره که بی شباهت به سفره هفت سین نوروز نیست، در اتاقی گسترده می گردد، در آن یکی دو لاله و چند شمع زیبا و نگین گذاشته و روشن می نمایند.

در حاشیه آن در ظرفی زیبا مقداری اسپند می گذارند و روی آن را آتش می ریزند تا بوی آن در اتاق بپیچد. از میوه ها انار و مرکبات و به ویژه هندوانه باید در سفره باشد. از انواع تنقلات نخودچی، کشمش، حلوای ارده و آجیل مشکل گشا و رنگینک و ارده شیره و خرما و انجیر نیز در سفره گذاشته می گردد.

در شب چله یک فالی به دیوان حافظ زده می گردد و با بیان اینکه ای حافظ شیرازی تو کاشف هر رازی تو را به شاخه نباتت قسم که بگویی نیت من خیر است انشا الله و یا خیر به شعر خوانی می پردازند.

برنامه بعد شاهنامه خوانی است که هنوز هم در عشایر و روستاها این مراسم وجود دارد و سپس افراد خوش صحبت هستند که آغاز به گفتن قصه های کوتاه طنز می نمایند.

غذاهای اصلی شب یلدا در شیراز شامل آبگوشت است که به آبگوشت یخنی نیز می گویند.